Yeniçeri Ordusu, en düzenli ve güçlü olduğu dönemlere rağmen özellikle Sultan III. Murat döneminde "devşirme" usulüne aykırı olarak Ocağa nizama uygun olmayacak şekilde bazı kişilerin kaydedilmeye başlanması sonrası Yeniçeri Ocağı'nda bozulmalar görülmüştür.
Yeniçeri Ocağı kurulduğu dönemlerde "Ocak Devlet içindir" anlayışını benimsemişken, duraklama dönemi itibariyle "Devlet Ocak içindir." anlayışına uygun hareket etmiştir. Bu durum ise devletin savaş meydanların askeri yenilgiler almasının önemli bir nedeni haline gelmiştir.
Osmanlı Devleti gibi geniş topraklara sahip ve yönetimi altında birbirinden farklı millet ve grupları barındıran bir imparatorluğun her zaman güçlü ordulara ihtiyacı olmuştur. Bu devletin yaşayabilmesinin ilk şartıdır. Ancak Osmanlı Devleti'nin merkez ordusu olan Yeniçeri Ordusu artık Osmanlı Devleti'nin ihtiyaçlarını karşılamaktan çok uzak bir konuma düşmüştür. Öyleyse bu orduyu ya yeninden düzene sokmak ya da tamamen kaldırmak gerekli olmuştur.
Osmanlı Devleti'nin Yeniçeri Ordusu artık devlet için tehlike haline geldiğini ilk fark eden sultan Genç Osman'dır (II. Osman). Genç Osman ordunun başında çıktığı Hotin Seferinde Yeniçeri Ordusunun halini bizzat gözlemleme imkanı bulmuş ve orduyu ıslah etmekle tekrar eski düzene getirmenin mümkün olmadığını görmüştür. Ona göre bu işi düzeltmenin yegane yolu Yeniçeri Ordusunu tamamen kaldırmak olmuştur. Ancak Genç Osman bu fikrini hayata geçirme imkanı bulamadan Yeniçeri Ordusu içindeki bazı bölük ve orta ağaları tarafından Yedikule Zindanlarında öldürülmüştür.
Yeniçeri Ordusunun bu hadsizliği ve elindeki gücü Sultanları korkutan bir unsur olmuşken 1789 -1808 yıllarında tahtta bulunan III. Selim aynı niyeti taşıyarak Yeniçeri Ocağı'nda kurtulma yoluna gitmiştir.
III. Selim bu işi daha profesyonel bir şekilde yapmaya çalışmış, Yeniçeri Ocağı'ndaki bazı bölük ve orta ağalarını kendi yanına çekmiş, topçu bölüklerinden seçtiği ve güvendiği birimlerden askerlerden oluşan bir birim kurmuştur. Bu işe kalkışan III. Selim bürokrattan da destek alması gerektiğini düşünmüş ve güvendiği devlet adamlarını, ulemadan bir kesimi de yanına alarak yeni bir ordu kurma yoluna gitmiştir.
III. Selim Yeniçeri Ocağı'nı doğrudan kaldırsa bu hem hayatına mal olabilir (Genç Osman'da olduğu gibi) hem de orduyu ortadan kaldırmak devletin güvenliğini zafiyete uğratabilirdi. Bu sebeple önce yeni bir ordu kurmak, bu ordunun desteği ile devlete zarar veren Yeniçeri Ocağı'nı ortadan kaldırma yolunu tercih etmiştir.
Bu ordu geleneksel Osmanlı ordu anlayışından farklı olmuştur. "Yeni Düzen" anlamına gelen "Nizam - ı Cedid" adı bu orduya verilmiştir. Nizam - ı Cedid Batılı ordular gibi tek tip kıyafet giyecek, tüfek kullanacak, kışlasında duracak, talim yapacaktır.
Bu ordu için Levent ve Selimiye'de iki adet kışla yapılmıştır. Levent ve Selimiye'yi tercih etmelerinin sebebi bu ordunun halka korku vermesini, tedirginlik yaratmasını engellemektir. Bu yüzden halkın yaşam alanından uzak Levent ve Selimiye tercih edilmiştir.
Bu ordunun kurulması sürecinde Fransa, Prusya ve İngiltere gibi ülkelerden teknik yardım alınmıştır. Ancak 1798 - 1801 yıllarında Fransa'nın (Napolyon) bir Osmanlı toprağı olan Mısır'ı işgali sonrasında Fransa ile olan ilişki bir süre kesilince Nizam - ı Cedid Ordusu için teknik destek İngiltere'den alınmaya başlanmıştır.
Bu ordunun ihtiyaçları ve III. Selim döneminde yapılan diğer ıslahatlar için para gerekmiştir. Ancak devletin hazinesinde böyle bir para bulunmayınca İrad - ı Cedid adıyla yeni bir fon oluşturularak halktan yeni vergiler alınması ve bazı vergilerin oranları artırılması söz konusu olunca halkın gerek Nizam - ı Cedid Ordusuna gerekse diğer ıslahatlara desteği söz konusu olmamıştır.
Ordunun Batı tipi orduları örnek alması onun, Batılılara benzemesi özellikle ulema kesiminden tepki görmesine neden olmuştur. Bu yüzden halktan bir destek alamayan Nizam - ı Cedid ulumadan da destek görememiştir.
Bürokrasi kesimi ise bu konuda çok çekimser kalmış, kimi bir ıslahat vizyonundan yoksun kimi düzenin değişmesine karşı olması nedeniyle III. Selim bürokrasiden de destek görememiştir.
Yeniçeri Ordusuna gelince, Nizam - ı Cedid Ordusunun kurulmasıyla birlikte rahatsız olmuş ve 1807'de Kabakçı Mustafa adındaki bir Yeniçeri Ağasının başlattığı isyanla III. Selim'i tahttan indirerek yerine IV. Mustafa'nın geçişini sağlamışlardır. Böylece Kabakçı Mustafa İsyanı sonucu hem III. Selim ıslahatları (Bu ıslahatlara genel olarak Nizam - ı Cedid Islahatları denilmektedir.) hem de Nizam - ı Cedid ordusu son bulmuştur.
Nizam - ı Cedid Ordusunun tek başarısı ile 1798 - 1801 yılları arasında Mısır'ı işgal eden Fransa ordusuna karşı İngiltere ile birlikte verilen mücadelede elde edilen Akka Savunması olmuştur. Cezzar Ahmet Paşa'nın idare ettiği ordu burada Fransız saldırılarını püskürtmeyi başarmış böylece Napolyon'un tek yenilgisini Nizam - ı Cedid Ordusuna karşı alması söz konusu olmuştur.
0 Yorumlar