Aşağıda göreceğiniz mektup transkripsiyonu, MÖ 176 tarihinde Türk imparatorundan komşu Çin'e yazılmış bir mektuptur. Mektubu yazan Mo - tun Tanhu bizim "Mete Han" olarak bildiğimi Asya Hun Devleti'nin en güçlü dönemini yaşatan hükümdardır. Burada Mete Han'ın kullandığı "Tanhu" ise ilk defa Mete Han'ın kullandığı ve Tanju, Şanyü gibi varyantları bulunan kelimedir. Anlamı ise "İmparator" kelimesine karşılık gelmektedir. Mektupta geçen "Gök" ile "Gök Tengri" kast edilmiştir. Mektupta geçen "Hsiung - nu" tarihte bilinen ilk Türk devleti olan Hun Devleti için kullanılmaktadır. Yine mektupta Mete Han'ın hitap ettiği "Han" Çin'de en uzun süre egemenlik sürmüş hanedanlığın adıdır. Çin devleti "Han" olarak anılmıştır.
Mo - tun Tanhu’nun MÖ 176 Tarihli Ünlü Mektubu
Gök tarafından tahta çıkarılan Hsiung - nular’ın büyük Ch’an - yü’sü saygıyla imparatorun hatırını sorar. Daha önceleri İmparator Ho - Ch’in (evlilik yoluyla uyum) meselelerinden söz etmiş, mektubundaki dilekleri (de) her iki tarafı memnun etmişti. Han (Devleti’nin) sınır görevlileri Sağ Bilge Beyi’ne saldırarak hakaret edince Sağ Bilge Beyi benden izinsiz Hou - i - lu Beyi Nan Chih ve diğerlerinin plânlarına uymuş, Han görevlileriyle aralarında sürtüşme çıkmıştır. (Bu), iki hükümdar arasındaki antlaşmayı bozmuş ve (onları) kardeşlik bağlarından uzaklaştırmıştır. İmparatorun şikâyet dolu (bir) mektubu daha gelince cevaben elçiyle birlikte (bir) mektup gönderdim. (Ancak elçim) geri dönmediği gibi Han Devleti’nden de (bir) elçi gelmemiştir. Bu meselede uzlaşmaz davranan Han (Devleti’dir) ve (bu yüzden) komşu devletler itaat etmeyeceklerdir.
Bugün küçük memurlar yüzünden antlaşmanın bozulması üzerine Sağ Bilge Beyi’ni cezalandırarak batıdaki Yüeh - chihler’i bulup (onlara) saldırması için gönderdim. Göğün yardımı ile yetenekli askerlerimiz ve güçlü atlarımız sayesinde Yüeh - chihler'i ağır (bir) hezimete uğratarak hepsini ya öldürdük, ya da tâbi kıldık ve böylece bu meseleyi hallettik. Lou - Lan, Wu - sun, Hu - chieh ve yakınlarındaki yirmi altı ülkenin hepsi artık Hsiung - nu oldu.
Yay çeken halkların hepsi tek (bir) aile içinde toplanmış, (böylece) kuzey bölgelerinde huzur sağlanmıştır.
Eğer (Çin) İmparatoru Hsiung-nular’ın sınıra yaklaşmasını istemiyorsa, o zaman görevlilerinin ve halkının uzakta oturmalarını emretsin. Elçim geldiğinde (onu alıkoymayıp) hemen geri gönderiniz.
Kaynak: Çin Kaynaklarında Türkler, Han Hanedanlığı Tarihi Bölüm 94 A/B, Hsiung-nu (Hun) Monografisi (Açıklamalı Metin Neşri); Haz. Ayşe Onat-Selma Orsoy - Konuralp Ercilasun, [AKDTYK - TTK], Ankara 2004, s. XVIII + 152 + 106 Ekler Ve Haritalar (s. 13-14).
0 Yorumlar