Bu yazıda sizlere Türkiye'nin ilk siyasi partisi olarak nitelendirilen "Fedailer Cemiyeti" ya da başka bir adla "Şeriati Tutma Cemiyeti"nden bahsedeceğim.
Türkiye'deki İlk Siyasi Parti Hangisidir?
Osmanlı Devleti döneminde siyasal parti kurulması ancak 1909 Kanun - i Esasi değişiklikleriyle mümkün olabilmiştir. Bu süreçte 1889'da kurulan ve daha sonra adı İttihat ve Terakki Cemiyeti olacak olan İttihad - ı Osmani Cemiyeti Türkiye'de kurulan ilk siyasi parti olarak kabul edilse de aslında tam olarak ne zaman kurulduğu bilinmeyen ancak 1859'da Kuleli Vakası ile varlığından haberdar olunan, Fedailer Cemiyeti bütün faaliyetlerini gizli olarak yürütmek zorunda kalmış bir siyasal partidir.
Fedailer Cemiyeti'nin Amacı Nedir?
Fedailer Cemiyeti, Sultan II. Mahmut dönemiyle başlayan ardı sıra Tanzimat (1839) ve Islahat (1856) Fermanları ile etkisi artarak devam eden, Batılılaşma ve azınlık haklarının genişletilmesi başta olmak üzere, devlet eliyle yapılan dönüşüm ve ıslahat hareketine bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.
Devlet yönetiminden memnun olmayan askeri erkan, mülki memur ve bir kısım ulema bir araya gelerek, Fedailer Cemiyetini kurmuşlardır. Cemiyetin amacı, 1839'da tahta geçip önce Tanzimat Fermanını ilan eden, 1856'da ise Tanzimat Fermanı ile azınlıklara verilmiş olan hakları daha da ilerleterek yüzyıllardır Müslümanlar lehine olan sosyal ve siyasal ve ekonomik hakları tersine çevirerek, gayrimüslimler lehine olacak şekilde değiştiren Islahat Fermanını ilan eden Sultan Abdülmecid'i tahttan indirerek, kardeşi Sultan Abdülaziz'i tahta geçirmek böylece devleti içinde bulunduğu durumdan kurtarmaktır.
Cemiyet Üyeleri Nasıl Yakalanmıştır?
Fedailer Cemiyeti bütün toplantılarını gizli bir şekilde yürütürken gizliden gizliye özellikle asker içinde propaganda faaliyetlerini de yürütmüştür. Bu propaganda faaliyetleri sırasında Mirliva Hasan Paşa kendi askeri arasında yapılan propagandadan haberdar olmuş ve bu cemiyetin faaliyetlerini saraya bildirerek Cemiyetten saray ilk kez haberdar olmuştur.
Amaçlarını gerçekleştirmekte kararlı olan cemiyet üyeleri 14 Eylül 1859 tarihinde Tophanede bulunan Kılıç Ali Paşa Camiinde yaptıkları bir toplantı sırasında bir baskınla tutuklanır ve Beylerbeyinde bulunan ve o dönemde bir kışla olarak kullanılan Kuleli'ye götürülürler. Bu dönemde yargılamalar Kuleli Kışlasında yapıldığı için olaya da Kuleli Vakıası ya da Kuleli Olayı denilmiştir.
Kuleli'de yapılan yargılamalar kapalı olarak yapılmış ve askeri ve sivil devlet erkanı ile ulemadan pek çok cemiyet üyesini muhtelif cezalar verilmiştir. Cemiyetin gizli olması, yargılamaların ise kapalı olarak yürütülmesi nedeniyle cemiyetin kimlerden oluştuğu, siyasi amaçları ve ideolojisinin tam olarak ne olduğu tespit edilememiştir.
Cemiyetin Türk Tarihi Açısından Önemi Nedir?
Kuleli Vakası ile sonuçlanan Cemiyetin varlığı, Türkiye'deki ilk siyasi partisi olmasını ve Osmanlı Müslüman tebaasını XIX. yüzyıl ıslahatlarına olan tepkisinin ne olduğunu göstermesi açısından önemli bir yer tutmaktadır.
0 Yorumlar